لباس مردانه بختیاری:شب کلاه(کلاه نمدی):اسناد و مدارک مربوط به قبل از جنگ جهانی اول ،کلاههای خیلی بلند با انتهای تقریبا صاف رانشان مبدهد که به طور مستقیم روی سر گذاشته میشود و تا روی گوشها پائین می آید
تا حدود سال ۱۸۸۰ میلادی،کلاه خوانین بختیاری غالبا سفید و کلاه دیگران سیاه بوده است.در اوایل قرن بیستم فقط کلاههای سیاه وجود بوده است.امروزه دو نوع کلاه وجود داردکه هم از لحاظ رنگ و هم از نظر شکل تفاوت کلی دارد.
کلاه نمدی خسروی :
در لباس مردانه بختیاری از کلاه نمدی که به کلاه خسروی معروف است استفاده می شود کلاه خسروی،سیاه رنگ و به شکل استوانه است،انتهای آن اندکی برآمده است و از نظر ارتفاع آن به طور محسوسی کم شده است (حدود ۱۲ سانتیمتر است)این کلاه خاصه اشخاص مسن و خوانین است
حتی اگر این خوانین جوان باشند،به هنگاه فراغت این کلاه در پس سریا بر عکی در جلویآن وبه حالت کج تا آخرین حد گذاشته میشود و این آخرین حالتبه رفتاری جنگی و پرخاشجویا نرم مربوط میشود ومن باب مثال ایستادن در مقابل دوربین عکاسی استشو کله (شب کلاه )را مرد های جوان و اشخاص فقیرتر بر سر می گذارند.
این کلاهها از یک نمد ضخیم تر ساخته میشود که معمولاٌ رنگ آن قهوهای خیلی روشن و یا قهوهای خیلی تیره است. شکل کلی آن نیم کره ای وشکل سر را به خود گرفته است.این کلاها سر را در مقابل سرما و گرما محافظت می کنند و چوپانان وقتی که شبها در زیر ستارگان آسمان می خوابند و سر را روی قطعه سنگی می گذارندبا همین کلاه می خوابند (اسم شب کلاه از همین جاست) .
کلاه در زندگی بختیاریها جای مهمی را اشغال می کند:برای اینکه توجه کسی را که در دوردست قرار کرفته جلب کنند ،آن را با دست تکان می دهند، می توانند بدون اینکه خودشان را به زحمت بیندازند آن را به طرف حیوانی که از کله جدا شده و یا در محل نامناسبی ایستاده پرتاب کنند.
در موارد بسیاری مردها در کلاه خود یک سوزن به نمد فرو کرده اند و مقداری نخ هم درون آن گذاشته اند.از کلاه برای حمل آب در فواصل کوتاه ویا اندازه گیری گندم و جو استفاده می کنندکه میتوان نمونه های زیادی را ارائه دادبرا ی تمیز کردن کلاه ،آن را به قسمتی از لباس می مالند.
هنگامی که کلاه خیلی مصرف و استعمال شده باشد،میتوان برای محکم کردن آ ستری به ان اضافه کرد،منتها بایستی این کلاه ها هر سال عوض شوند.شیوه ساخت این کلاه نمدیبه این شکل است که ابتداپشم بره حلاجی میشود
و بوسیله چرخای دستیزده می شود تا از همدیگر باز شود ،بعد صابون به آن مالیده می شود تا محکم شود و بعد بر قالبی گذاشته می شود که آن قالب به شکل استوانه ای بودهو از آهن میباشد بعد بوسیله سنگ مخصوصی محکم روی نمد زده می شود
تا نمد شکل استوانه ای به خود بگیردبعد بوسیله پوست پرتغال یا انار رنگرزی می شود و به وسیله قیچی مخصوصی در اندازه های متفاوت برش داده می شود و بعد آن را چند سوراخ می زنند تا هنگامی که بر روی سنگ قرار می گیرد ،سر انسان عرق نکندخنک شود ودر پابان کلاه را داخل آفتاب می گذارندتا خشک شود ارزش یک کلاه نمدی به نوع پشم و کار بر روی آن بستگی دارد.
پیراهن :
پیراهن گشاد و مواج بافته شده از نخ ضخیم پنبه مطمئناٌ مشخص ترین قسمت لباس مردانه بختباری ، است که مرد ها زیر لباس می پوشند و از کمر پائین تر نمی آید بختاریها همچنین بنا به اقتضا ژاکت،جلزقه، و بخصوص کت به شکل اروپایی می پوشند
که استفاده از آن به سال ۱۳۰۷بر می گردد یعنی زمانی که به نام تجدد(قانون آذر ماه۱۳۰۷که گذاشتن ریش را نیز ممنوع کرد) آنه را مجبور به ترک لیاس سنتی و پوشیدن لباس جدید می کرد
چوغای بختیاری:
روی پیراهن و احیانا کت وغیره ،بختیاریها چوغا می پوشیدند بالا پوش راسته و بدو ن آّستینی است که قد آن تاسر زانوست و جلوی ان سر تاسر باز است،این تنها لباسی است که همه در ایل می پوشندو توسط زنان روی دستگاهای افقی بافته می شود،
این چوغا،از پشم سفید طبیعی و داری خطوط عمودی تیره و یا مشکی استکه قبلاٌ با نیل رنگ شده استتکنیکی برای بافت آن به کار می رود همان بافت ساده بختیاریهاست ابتدا قطعه ای به طول۲.۵۰متر در۵۰.متر می بافنداین قطعه که تمام شد آنرا از وسط در جهت عرض می برند
و تبدیل به دو قطعه به عرض۵۰. و طول ۱.۲۵متر می کننداین دو قطعه را در جهت طولشان به هم می دوزند و مستطیلی به عرض یک متر و طول ۱.۲۵ متر به دست آید در قسمت طول بالایاین مستطیل ،در حدود ۲۵.متر کنار بریده آن، دو شکاف عمودی
به طول ۲۰ سانتیمتر برای گذاردن بازوهابه وجود میآورند.سپس پارچه را در امتداداین دو شکاف تا می کنندبه نحوی که دو قسمت تا شده روی پارچه بر می گردد جلو چوغا را تشکیل می دهد.رو ی شانه ها را می دوزند و لبه های بریده شده را تو می گذارند دو عدد بندکوتاه که در انتهای هر کدام از آنها منگوله ای قرار دارد و به زیر بغلها دوخته می شود داخل آن را می توان آستر دوخت و جیبی هم در آن گذاشت.
عبا نمد:از بین پو شاکهایی که روی دوشها تکیه می کند به پوششهای نمدین(عبا نمد)نیز می شود دو نوع از این پوششها وجود داردیکی کردین به شکل استوانه با آستینهایی که سر آن بسته استوبه شکل بالاپو ش از آن استفاده می کنند
و یا دارای چینهای عمودی استو وقتی هوا یرد است امکان می دهد که بدوناین که دستها را از زیر شنل خارج کنندجلوی شنل را روی هم جمع نماینداین پوشاکه نوع پوشاک که ازنمد خیلی ضخیم ،با رنگهای سیاه یا قهوه ای درست شده است ،حفاظی عالی در مقابل سرماست.و آن را مثل کلاه از نمد مال می خرند.
تمبون دَ ویت:
در لباس مردانه بختیاری از شلوار گشاد و سیاهی استفاده می شودکه قسمت کمر آن تنگ و پاچه های آن به صورت آزاد و مواج تا روی زمین است و آن را تمبون گویندبرای دوختن این تنبان عملاٌکمتر از ۲.۵۰ متر دویت (پارچه اطلسی نمای پلیسه ای خیلی محکم)نمی تواند باشد.
طول پارچه را به دو قسمت مساوی می برند که هر کدام از آنها یک پارچه شلوار می شود .چهار قطعه کوچک نیز در خشتک آن قرار می گیرد می توان جیبی هم طرف راست قرار داد.پاچه های آن را با یک درز دوخت می توان به دست آورد
و کار را با یک برگردان در کمر که در سه ردیف ،آن را می دوزند تمام می کنند. از این سه ردیف لیفه ،سه ردیف کش عبور می کند قبلاً،چینها در یک بند تنبان جمع می شد که دو سر بلند آن را در پهلو به هم گره می زدند. قیمت یک شلوار دَویت در حال حاضر معادل ۲۰۰۰۰۰ریال است.
کمر بند (شال) مشخصه لباس مردانه بختیاری:
شلوار در کمر توسط یک کمربند محکم از چرم یا بیشتر مواقع توسط یک شال پارچه ای سفید(شال) بسته می شود . این شال عبارت از یک پارچه پنبه ای به طول ۲.۸۰متر و عرض ۱.۶۰متر که از به هم دوختن دو نوار به طول ۲.۸۰متر در ۸۰. حاصل می شود . برای اینکه این شال را ببندند،دو نفر دو گوشه روبروی آن را می گیرند و محکم می کشند
و دو گوشه ای را که آزاد مانده است به طرف داخل لوله می کنند،به این ترتیب ،یک نوع سجاف بلند از پارچه بدست می آید که میان آن باد کرده است که آن را به صورت حلزونی روی خود لوله می کنند ،
سپس استفاده کننده از این شال ،بایستی این شال را چند دوربه دور کمر خود به چرخاندو دو سر آن را گره زند.بختیاریها،در چینهای شال ،که شکم و کمر را به بلندی حدود ۲۰ سانتیمتر در بر گرفته است،اشیای مختلفی را می گذارند که هر روزه با خود حمل می کنند
مثل چپق ،توتون،چاقو وغیره .قبلاًشال را همیشه روی بالا پوش (قبا) می بستند.این عمل امروزه فقط در موارد بازیهای خشن ،کار و در تمام مواردی دیده می شود که یقه ها و دامنهای لباس که به صورت آزادو مواج هستند،احتمال بروز هر نوع خطری را برای صاحب آن فراهم کند.
گیوه بختیاری: در لباس مردانه بختیاری از نوعی پا افزار بنام گیوه تختی استفاده میشود که تخت آن بسیار ضخیم است از نوار های پارچه ای تشکیل شده اشتو از میان این نوارها،بند چرمی بلندی به طور افقی عبور کرده و این نوارها را به طور محکم به هم فشرده کرده است .
نوک تخت و قسمت انتهایی پاشنه آن،قطعات شاخ یا چرم خشک شده می گذارند تا محکم تر باشد که در جلو گیوه ،به زبانه ای ختم می شود ،که به بالا برگشته است.پشت گیوه با یک چرم بزرگ بسته می شود که پاشنه و پشت پا به آن تکیه می کند.
پا پیچ:
نوار هایی است به طول یک متر و عرض ده سانتی مترکه بسیار محکم بافته شده است . در کوه پیمایی ها،آنها را به منظور حفاظت از ساق پاها محکم به دو ر مچ پا می پیچند
تاریخچه لباس بختیاری
vavir.ir
دیدگاهتان را بنویسید