چند باور وضرب المثل در بین بختیاریها:

 

موضوع : چیستان یا چنه چنه

چنه چنه یا چیستان معما و پرسشی است که گونه ای از فولکلور بختیاری را تشکیل می دهد درشعر بزرگان ادب فارسی نیز با لغز موجه می شویم این هنر ظریف برای مقاصد واهداف آموزشی وسرگرمی و مناظره و تقابل علمی و…به کار می رود ودرقالبهای نظم ونثر بیان می گردد

روزگاری که رادیو وکامپیوتر وتلویزیون فضای خانه هاراتسخیر نکرده بود متل ومثل وچنه چنه وقصه و….نقل محافل خاص وعام بود ودر حقیقت مدرسه ی پنهانی بود که ریشه در اندیشه ها وآرمانهای خیرخواهانه داشت .چند چنه چنه بختیاری :۱-چنه چنه نه دست داره نه پا حوربره همه جا (نامه )۲-همه چی منسه ؟(الفبا)۳-خس یه چنگه صداس پر یه تنگه (خروس یا تفنگ )

موضوع : عطسه

درفرهنگ مردم عطسه کردن با توقف کاریا سفروبه تعویق افتادن کارهمراه است .دربختیاری عطسه را <<صبریاصور>> میگویند .اگرکسی یکبار عطسه کند معنای آن توقف کارهاست و اگردوباریا بیشتر باشد.اثرآن خنثی میشود. داراب رییسی از بومی سرایان نامداربختیاری میگوید:سی دیدنت عزیزم مواستخاره کردم //هی بداوید وبازم کاردواره کردم *نه گوش به ویدن صور نه دل به استخاره //زنجیره اعتقاد موپاره پاره کردم …

موضوع : خواب دیدن افراد

درفرهنگ مردم بختیاری دیدن افراد درخواب وبیداری بانوعی تفال و نیک اقبالی یا تطیر وبداقبالی همراه است . اگرکسی فردی را که به حسادت و خبث طینت مشهوراست به خواب ببیند دچارخسران وزیان خواهدشد .ممکن است این فردبرای دیگران این بدشانسی رابوجود نیاورد.تجربه وتکرار خواب دیدن آن شخص در زمان مرگ وزندگی برای کسی که به این موضوع معتقداست سبب اطمینان وی به این باور میشود. بعضی افراد درگذشته وحال به این موردمعتقدنیستندلی این مطلب تنهادرایران ویا اقوام ایرانی نیست بلکه درکشورهای اروپایی هم این باور وجوددارد.

موضوع : چندباوربختیاری

سوارشدن اتفاقی کفشها روی هم نشان سفر دارد ۲-اگربچه ها جارو کنند مهمان خواهد آمد ۳-اگر برگ چای روی استکان بیاید مهمان درراه است ۴- اگرهنگام خمیر کردن مقداری از آن بپرد مهمانی از نزدیکان زنی که خمیر میکند درراه است ۵-اگر موی زن از پیشانی تارشود یکی از نزدیکانش بزودی خواهد آمد ۶-شب هنگام آرد و شیر و چیزهای سفید ازخانه خارج نکنید برکت از خانه میرود ۷-به هنگام شب وتاریکی پول قرض ندهید فقیر میشوید

موضوع : بانگ خروس

اگرخروس بی موقع بخواند یابقول مردم بنگ بگوید خبربدی درراه است و اگر چنین وقتی خروس بانگ سر دهد چیزی به او میزنند یا پرتاب میکنند تا از وقوع آن شومی جلوگیری کنند.البته دراحادیث دینی صدای خروس از جمله نغمات مورد عنایت حضرت پروردگار است .

موضوع : چشم کردن-چشم زخم

برخی افراد نخواسته چشمشان شوراست واگر با چشم خود به چیزی زل بزنند ویا ازشی یا فردی تعریف کنند آن فرد دچار مریضی وحتی مرگ میشود اشیا نیزاز این شورچشمی درامان نمی مانند .بزرگترها از افرادی نام می برند که به سنگ و یا غله و …نگاه حسرت آمیزکردند وحتی سنگ ازمیانه دوجزء شد .

اگر مردم گمان برند که فردی شورچشم است اشیا وافرادراازتیررس نظر وی دور میکنند تادراصطلاح بختیاریها نظر نشود . بارها کودکانی مرده اند که درباور بختیاریها به نظر آمده اند .برای دفع نظر و چشم زخم دعا وتعویذ به لباس و یا گردن یا اندام کودکان حتا اشیاواحشام مثل گاو و نرمیش واسب و…می بندند .گاهی نیزتکه ای ازلباس زن یا مرد شورچشم را زیر پای فرد نظر شده میسوزانند تا دود آن اثر این بدی را خنثی نماید….

موضوع : لباس زنان ومردان بختیاری

آیا تاکنون اندیشیده اید که منشا پیدایی مد و یا الگوی لباس چیست؟پوشاک در طول تاریخ تنها ابزار پوشیدگی اندام و یا وسیله ی مناسب گرما وسرما نیست . شرایط فرهنگی -تاریخی-اعتقادی ومذهبی -اقلیمی وجغرافیایی و… در تولید واستفاده از لباس موثراست.بختیاریها با تاریخ کهن خود از تاریخچه ی مهمی از پوشاک خود برخوردارند.مطلب کامل این عنوان را در آثار نگارنده بخوانید.

موضوع : پسر خواهی دربختیاری!

شاید این عنوان پرسش آفرین باشد چون عشایر وایلات به فرزندپسر بسیار علاقه مندند .هنگامی که عروس را روانه ی خانه ی نو میکنند پسربچه ای از اقوام وی را کناراوبراسب سوار میکنند ویا نرمیش و قوچی را سر راه او می آورند تا اولاد پسری او بسیار شوند . اقتصاد وکشاورزی ودامداری و…سبب می گردد که علاقه آنان به پسر بیشتر شود .

این نکته به معنای بی توجهی به دختر نیست چون عشایر دختران خود را بسیاردوست دارند.تشکیلات ایلی و و ساختار درونی نظام زیستی عشایر برای حفاظت از اقتدار و کیان خانواده و…به فرزند ذکور تمایل بیشتری نشانمیدهند.

موضوع : آل !

باور عشایروایلات بختیاری و اقوام دیگر ایرانی براین است که زن زائو مورد حمله آل قرار می گیرد .آل زن لاغر و سرخرویی است که دشمن زائو است وقصداذیت وآزار نوزاد و زائو رادارد .برای همین هیچگاه خانه یااتاق زائو خالی نشود ونباید اوراتنها گذاشت بالای سر زن کارد و یا چاقو ومیخ و سیخ و…باپیاز وکلام الله می گذارند ودربختیاری چله بری می کنند چله بری آداب و رسوم خاص خود رادارد که در کتاب گفت و لفت اثر نگارنده کاملا توضیح داده شده است …..

موضوع : مرغ درچند مثل بختیاری

مرغ هرچه حاک پیته کنه حاک به سر خس اکنه (مرغ هرچه در خاک غلت بخورد خاک برسرخود می ریزد)-مرغنه من عروسی وعزا اخورن (مرغ رادرعروسی وعزا می خورند)–مرغ هر چه چاق تر ابو سیلا ..س تنگ تر ابو (مرغ هرچه چاق تر شود سوراخ ..ش تنگ تر می شود )–مرغی که انجیر خوره نکس خله (مرغی که انجیر میخورد نوکش کج است )–مرغه که نادی دم لووه تیلوو ایان بدینس (مرغ را که جلوی لانه گذاشتی جوجه ها به دنبالش می آیند )–مرغ غیرت داره که روزی یه حایه انه (مرغ غیرت دارد که روزی یک تخم میگذارد )

موضوع : توضیح سیاسی یک مثل بختیاری

زاسب ورستیم ز اصل نورستیم (ze asb vorastim ze asl navorastim ) :از اسب افتادیم از اصل نیافتادیم *انسانها براساس گوهر و اصل خود زندگی می کنند بین زنده بودن وزندگی کردن فاصله است برخی آدمها درشرایط سخت از همه چیز دست می کشند به هرچیزی بدبین شده و از کردار گذشته ی خویش پشیمان میشوند .

گروهی نیز از بحرانها و سختیها برای تحقق اهداف خود از شکستها درس می گیرند .آنکه عامل یا مسوولی در دولتی بوده و برای کارش استدلال ومنطق داشته باشد اگر دوروزی هم از اسب دولت و شغل بیفتد از اصل نمی افتد وخودرا به هر علم وبیرقی منتسب نمیکند

موضوع : بند سیزن

بندسیزن در فارسی :بند سوزن -یکی از عناصر تزیینی زنان بختیاری است که متشکل از بندی در حدود یک متراست که مهره ها و دانه های سنگ سوده وسفته شده از آن گذشته وبا سکه (ریال)آراسته شده است .به لچک آویزان شده واز دو سوی چهره پشت سر یا جلوی سینه آویخته می شود . داراب رییسی میگوید :(نونی که دلم بنده به بند سیزن مینات ///یا پشت سرت وستمه یا زیر گلیتم )

موضوع : مهره ها

دربختیاری مهره ها جایگاه خاصی دارند مهره های آبی ولپک در صنایع دستی و ابزار واثاثیه ی آنان جلوه گری می کند .مهره ی مار هم نوعی دیگر از این فولکلور است که در خصوص جذاب بودن ودوست داشتنی شدن فردی بکار میرود