مسعود بختیاری صدای جاودان
مقدمه: اسطورهای از دیار زاگرس
در قلب کوههای سرفراز زاگرس، صدایی متولد شد که نه تنها یک قوم، که فرهنگ کامل یک تمدن کهن را در خود جای داد. بهمن علاءالدین، مشهور به مسعود بختیاری، تنها یک خواننده نبود؛ او تجسم اصالت، فرهنگ و هویت مردمان ایل بختیاری بود. این مقاله به بررسی جامع زندگی، آثار و میراث فرهنگی این هنرمند بیبدیل میپردازد.
فصل اول: خاستگاه و سالهای نخستین
تولد و خانواده
بهمن علاءالدین در ۲۰ مهرماه ۱۳۱۹ در شهر مسجدسلیمان چشم به جهان گشود. خانواده او از تیره “زیلایی” طایفه “بهداروند” از ایل هفتلنگ بختیاری بودند. پدرش میرزا محمدکریم، مردی فرهیخته و مادرش حاجیه لیمو خانم، زنی با صدای خوش و اخلاق نیکو بود.
تحصیلات و مهاجرت
در سال ۱۳۲۴ به دنبال انتقال شغلی پدر به لالی نقل مکان کرد. تحصیلات ابتدایی را در “دبستان فردوسی” لالی آغاز نمود و پس از بازنشستگی پدر، به مسجدسلیمان بازگشت و دوران دبیرستان را در “دبیرستان امیرکبیر” به پایان رساند.
فصل دوم: از معلمی تا هنرمندی
خدمت در سپاه دانش
پس از اخذ دیپلم، در مهرماه ۱۳۴۱ به سپاه دانش پیوست و به مناطق محروم سلطانیه زنجان اعزام شد. وی اولین مدرسه ابتدایی در منطقه “قیدار” را تأسیس کرد.
تدریس در مناطق عشایری
تا سال ۱۳۴۸ در مناطق ایذه و باغملک به تدریس و مبارزه با بیسوادی پرداخت. در سال ۱۳۴۸ به آموزش و پرورش اهواز منتقل شد و همزمان موفق به اخذ مدرک فوق دیپلم ادبیات گردید.
فصل سوم: تولد مسعود بختیاری
شروع فعالیت هنری
فعالیت حرفهای هنری خود را از سال ۱۳۵۰ با همکاری رادیو و تلویزیون اهواز آغاز کرد. اولین اثر ماندگارش “دختر لچک ریالی” بود که او را به شهرت رساند.
همکاری با منصور قنادپور
در این دوره با استاد منصور قنادپور، نوازنده برجسته سنتور همکاری نزدیکی داشت. آثار این دوره شامل ترانههایی به دو زبان فارسی و بختیاری بود.
علت انتخاب نام هنری
به دلیل فروتنی و دوری از شهرت، نام مستعار “مسعود بختیاری” را برگزید. این نام از ترکیب نام کوچک “مسعود شناسا” (از دستاندرکاران تولید) و پسوند “بختیاری” تشکیل شد.
فصل چهارم: انقلاب در موسیقی بختیاری
آشنایی با عطا جنگوک
پس از انقلاب، با استاد عطا جنگوک آشنا شد که نقطه عطفی در کار هنری او بود. جنگوک اگرچه بختیاری نبود، اما به دلیل نزدیکی فرهنگی زادگاهش (لار) به بختیاریها، درک عمیقی از موسیقی این منطقه داشت.
آلبوم تاریخی مال کنون (۱۳۶۵)
این آلبوم با استقبال بینظیری روبرو شد و به عنوان موفقترین اثر موسیقی محلی ایران شناخته میشود. مال کنون تصویرگر زندگی، کوچ و فرهنگ عشایر بختیاری بود.
آلبوم هیجار (۱۳۷۱)
شش سال پس از مال کنون، این اثر نیز با استقبال گستردهای مواجه شد، هرگز نتوانست به محبوبیت اثر قبلی برسد.
تاراز (۱۳۷۳)
این اثر به کوه تاراز و کبکهای خوشآوازش پرداخت و بخش دیگری از فرهنگ بختیاری را به نمایش گذاشت.
برافتو (۱۳۷۵)
روایتگر زندگی مردانی که برای “دِرو” در گرمسیر میماندند و غم هجران را تحمل میکردند.
آستاره (۱۳۷۷)
آینهای از تمام مظاهر زندگی عشایری که به گفته منتقدان، از ظرفیتهای کامل گویشی و موسیقایی بختیاری بهره برده بود.
فصل ششم: ویژگیهای منحصربهفرد هنری
احیای زبان و ادبیات بختیاری
استفاده از واژگان کهن و اصیل
به کارگیری اصطلاحات فراموششده
ایجاد منبعی ارزشمند برای زبانشناسان
طبیعتگرایی در آثار
واژگان طبیعی اساس شعر او را تشکیل میداد:
مَه (ماه)
اَفتَو (آفتاب)
آستاره (ستاره)
کَوگ (کبک)
کوه و بارون
تسلط بر شعر و آهنگسازی
او از معدود خوانندگانی بود که هم شعر و هم ملودی آثارش را خودش خلق میکرد.
فصل هفتم: شخصیت و باورها
فروتنی و شهرتگریزی
امتناع از حضور در رسانهها
عدم استفاده از عکس روی آلبومها
ناشناس ماندن برای سالها
علاقه به محیط زیست
امتناع از خواندن در “مقام شکار”
مخالفت با شکار حیوانات
عشق عمیق به طبیعت زاگرس
سبک زندگی ساده
هرگز ازدواج نکرد و زندگی خود را وقف فرهنگ و هنر بختیاری نمود.
فصل هشتم: واپسین روزها و میراث
سالهای پایانی
در سال ۱۳۷۹ به کرج نقل مکان کرد. در حال تهیه دو آلبوم جدید “بهیگ” و “گرفگار” بود که…
درگذشت
در صبحگاه ۱۲ آبان ۱۳۸۵ بر اثر نارسایی قلبی در بیمارستان کسری کرج درگذشت.
آرامگاه
پیکر او در بقعه امامزاده طاهر کرج، در جوار هنرمندان بزرگی چون غلامحسین بنان و حبیبالله بدیعی به خاک سپرده شد.
میراث فرهنگی
ایجاد زبان مشترک موسیقایی بین بختیاریها
احیای فرهنگ و ادبیات بختیاری
الهامبخشی به نسلهای بعدی
نتیجهگیری: صدایی که هرگز خاموش نمیشود
مسعود بختیاری نه فقط یک خواننده، که نماد فرهنگی، linguistic و هنری یک تمدن کهن بود. او ثابت کرد که موسیقی محلی میتواند فراتر از مرزهای جغرافیایی رفته و به غنیسازی فرهنگ ملی بینجامد. همانگونه که اردشیر صالحپور گفته: “آیین صدا خاموشی نیست” – صدای مسعود بختیاری برای همیشه در دل زاگرس و در قلب دوستداران فرهنگ اصیل ایرانی طنینانداز خواهد بود.
دیدگاهتان را بنویسید