مرحله اول تهیه پشم پشم به عنوان رکن اصلی نمد مالی به حساب می آید نمد مالان پشم مورد نیاز خود را به طرق مختلف تهیه می نمایند از جمله خرید پشم از مغازه هایپشم فروشی شهرکرد و غیره و خرید مستقیم از عشایرد ضمنا بعضی از عشایر در هنگام خرید محصولات نمدی به جای پرداخت وجه پشم به نمد مالان عرضه می کنند
.پشم در بین بختیاریها از اهمیت خاصی برخوردار است زیرا همین محصولات مواد اولیه غنی ترین بخش فنون ساخت یعنی بافندگی را فراهم می کنند و فروش آنها می تواند منبع مهمی از درامد را تشکیل دهد. گوسفندان سالی یکبار پشم چینی می شوند این عمل معمولا در اردیبهشت ماه اتفاق می افتد یعنی درست موقع رسیدن به ییلاق و گاهی معمولا در اردیبهشت اتفاق می افتد
یعنی درست موقع رسیدن به ییلاق و گاهی نیز کمی دیرتر … تمام گوسفندان بالغ و بزرگ یکبار پشم چینی می شوند چنانکه قبلا ذکر شد وسیله ای که برای پشم چینی به کار می رود (چره)نام دارد .
این وسیله از دو تیغه متحرک تشکیل شده است که روی هم می لغزند و هر دو در یکی انتهایشان به چوب کوچکی متکی هستند که این چوب مانع جدا شدن آنها می شود حرکات تیغه ها ناشی از اعمال متناوب دست چپ و راست کسی است که با ان کار می کند نمد مال پس از تهیه پشم ابتدا پشم ها را از هم جدا کرده و خورده های چوب و خاشاک را از لابه لای آن خارج کرده و تمیز می کنند
بعد از این کار شروع به حلاجی پشم می کنند . در حال حاضر حلاجی پشم توسط ماشینهای مخصوص انجام می شود ولی بعضی از نمد مالان خود به شیوه سنتی و با کمان حلاجی این کار را انجام می دهند .
برای این کار ابتدا کف کارگاه را جاروب نموده و با کمک کمان زهی (زه ساخته شده از روده گوسفند)و مشته ای چوبی به نام (چک)عملیات حلاجی را انجام می دهند . این کار با زدن ضربه های مداوم چک به زه کمان برخورد می کند . ایجاد لرزشهای شدید در زه کرده ،که باعث از هم باز شدن پشم ها می گردد.
عد از آماده شدن پشم ها استاد نمد مال قالب را آماده می کند . غالب اغلب از جنس پارچه متفال یا حصیر می باشد که ابعاد ان ۳-۲ یا بیشتر است برای تخته نمد های کوچکتر اندازه قالب کوچکتر است .نمد مال پشم های حلاجی شده را روی این قالب ریخته تا به کمک آب نمد مالی را انجام دهد طرح شماره ۳۲ شکل قالب را نشان می دهد .
استاد نمد مال به یک طرف قالب طنابی را مطابق شکل بسته تا هنگام لوله کردن قالب ، این طناب به دور قالب تابیده و مانع از باز شدن قالب گردد.
نمد مال ابتدا طرحوابعاد کالای مورد نظر گرفته و پس از انتخاب نوع و اندازه پشم مصرفی را توزین می نماید مثلا برای اندازه ۵/۱×۵/۱ ،۸کیلو پشم و برای ۲/۱،۶کیلوپشم مورد استفاده می باشد و در اندازه های کوچک تر مثل زیر منقلی و چادری نیز ۳-۲کیلو پشم به کار می رود .
استاد برای شروع کار قالب را در کارگاه پهن کرده و با کمک جاروی کوچک فراشی سطح قالب را مرطوب می کند .و از پشم لوله شده رنگی به نام (اوه)برای تزئین نمد استفاده می کند . قطر این اوه های لول شده از ۱-۲ سانتی متر بوده که به صورت نواری در روی قالب چیده می شوند .
رنگهای مختلف برای تزئین نمد به کار می روند تا نقش زیبا در روی نمد پدیدار شود . نقوش به کار رفته اغلب طر حهای ذهنی است که توسط استاد مورد استفاده قرار می گیرد .بعضی از این نقوش عبارتند از :
بته ای ،دندان موش(در حاشیه)، حوضی،ترنج و گاها گیاهی و جانوری وغیره که در نمد استان به چشم می خورد.
در گذشته رنگهای اوه گیاهی و سنتی بود ولی اکنون با رنگهای جوهری رنگ آمیزی می شوند . همینطور نوعی نمد در گذشته تولید می شد که با استفاده از اوه های خود رنگ تزئین می گردید.
نمد مال بعد از اینکه طرح دلخواه را روی قالب پیاده نمود به کمک به کمک ابزاری به نام پنج دنده یا پنجه پشم حلاجی شده را رو ی قالب بیش از اندازه واقعی می باشد چون بعد از مراحل نمد مالی اضافه های آن با قسمت های اصلی در هم آمیخته می شود .
پنجه توسط خود نمد مالان و با شاخه های نازک چوب ساخته می شود این وسیله پشم هار را از هم باز کرده و در همه جای قالب می گستراند .بعد از اینکه مرحله پشم ریزی به پایان رسید استاد تمام سطح پشم ها را با آب مرطوب نموده و قالب را لوله می کند و با کمک شاگردان خود شروع به نمد مالی می نماید
این کار هم با ضربات آرنج و ساعد دست و هم به صورت ایستاده و با پا انجام می شود عمل نمد مالی از صبح تا عصر انجام می شود که اصطلاحا(لقه زدن) نام دارد . نمد مال در اینجا قالب راباز کرده و زیر وروی آن را بازرسی می نماید تا نقصان های احتمالی را بر طرف سازد . نمد تهیه شده در این قسمت را اصطلاحا خامه می گویند
بعد از آماده شدن خامه نوبت به چسباندن می رسد در این جا نمد مال نمد ساخته شده (خامه )را روی تخته کار انداخته و با آب وصابون و تخته صابون و پشم شروع به ترمیم نقاطی می کند که دارای ضخامت کم هستند (اصطلاحا تنک هستند) بعد از مرمت نمد روی تخته کار بافی مانده تا بعد از ۲۴ ساعت مراحل بعدی روی آن انجام شود .
لازم به توضیح است که نمد مالان از صابون به دوگونه استفاده می کنند یا به صورت مایع و یا تخته صابون برای تهیه صابون مایع ابتدا استاد صابون های جامد (صابون پیچ) را در دیگ آب ریخته و با کمک شعله آتش ، صابون ها را ذوب نموده و به صورت مایع در آورد.بعد از خشک نمودن نمد در هوای آزاد بار دیگر نمد چسبانیده و تعمیر شده به روی قالب منتقل می شود
تا سطح آن با صابون مایع و تخته صابون مالیده شود بعد از این کار قالب لوله شده و با حرکات دست و پا نمد مالی می شود . نمد مال هر چند بار قالب را باز کرده وعمل صابون کاری را انجام می دهد و دوباره قالب را لوله کرده و به کار خود ادامه می دهد بعد از اینکه از ضخامت نمد کاسته شد (مرحله نیم مال)یکبار دیگر نمد را روی تخته کار پهن نموده و با کاردک روی دو سطح نمد کشیده شده تا پرز های اضافی نمد مشخص شود .
در اینجا استاد با شعله آتش پرز های اضافی را سوزانده تا سطح کار یکدست شود. بعد از مرحله سوزاندن نمد نیمه مال دوباره در روی قالب رفته و با آب صابون صیقل کاری می شود.
با لوله کردن قالب مراحل نمد مالی با ضربات دست و پا شروع می شود بعد از اینکه ضخامت نمد به اندازه دلخواه در آمد استاد قالب را باز کرده و با قیچی اضافه های نمد را برش می دهد(دوربری می کند) و در آفتاب پهن می نماید تا خشک گردد
بعد از خشک شدن نمد آماده عرضه به مشتریان می باشد . مراحل کار نمد مالان برای تهیه لباس های نمدی مثل شنل ،نمد کول ،کردین و غیره به همین ترتیب می باشد ولی پوشاک نمدی را اغلب با کمک پوسته انار و زاج سیاه رنگرزی می کنند این رنگرزی در دو مرحله انجام می شود
مرحله اول نمد در دیگ محلول پوسته انار جوشانده می شود . مدت زمان جوشاندن (۴-۵ ساعت)تا اینکه رنگ آن قهوه ای گردد(تریاکی بعد نمد را در آفتاب خشک کرده و از نو در دیگ محتوی آب وزاج سیاه غوطه ور می کنند تا بعد از چند ساعت رنگ آن کاملا سیاه شود . بعد از اتمام کار نمد خشک شده و برای عرضه به مشتریان مهیا می گردد. لباس های نمدی در دو رنگ سیاه و تریاکی به فروش می رسد.
نکته حائز اهمیت در تهیه لباس های نمدی این است که نمد مالان برای اتصال آستین ها از سوزن ونخ استفاده نمی کنند بلکه با کمک پشم و آب و صابون (وامال کردن)این قطعات ر ا به قطعه اصلی اتصال می دهند طور یکه به هیچ وجه در محل اتصال درزی دیده نمی شود .
دیدگاهتان را بنویسید