گویش و لهجه بختیاری در گذر زمان

[vc_row][vc_column][vc_column_text]

گویش و لهجه بختیاری در گذر زمان:زبان نه تنها مهمترین وسیله ارتباطی و اساسی ترین نماد برقرای کنش متقابل اجتماعی بین انسانهاست بلکه یکی از مهمترین ویژ گیهای برای شناخت و تعیین قومیت به شمار می رود .

 

زبان به عنوان عمل عمده ای در تقسیم بندی گروههای قومی دخالت دارد اما بدیهی است زبان نیز چون دیگر پدیده های اجتماعی و به عنوان امری اکتسابی در طول زمان و تحت شرایط متفاوت به تدریج دچار تغییر و تحول می گردد و گاه منسوخ می گردند و گاه شاخه و لهجه های جدیدی پدید می آیند ، و نهایت آنکه همانگونه که شهبازی معتقد است شاید مهمترین راه کشف معمای قومی در مورد بختیاریها ، روش زبان شناختی باشد .

 

 

درباره گویش بختیاری ، عموم محققین معتقدند این گویش پیشینه ای دیرینه دارد :راوندی می گوید کهن ترین آثاری که از خط و زبان ساکنان قدیمی وجود دارد ، کتیبه هایی است که به خط میخی د رحوالی شهر ایذه موجود است و به عهد عیلامیان و آنزان باز می گردد.

 

آنزانیها دارای خط و زبان آنزانی بودند … به دنبال مهاجرت آریاییها به ایران ، گروهی از آنان در سرزمین بختیاری کنونی سکنی گزیدند و به تدریج بر اقوام اولیه غلبه یافتند و با برخورد های فرهنگی ، کم کم زبان آریاییان ، زبانهای دیگر را تحت الشعاع قرار داد و متداول شد … احتمالا هنوز آثاری از زبان آنزانی در گویش بختیاری وجود دارد ولی، گذشت چندین هزار سال باعث گردیده که اثرات آن محسوس نباشد.

 

گویش بختیاری ریشه در زبان پهلوی دارد

 

نگویش بختیاری ریشه در زبان پهلوی دارد نزدیکی لهجه شیرین بختیاری با زبان پهلوی به قدری زیاد است که زبانشناسان آن دو را جدا از هم نمی دانند .هنوز در کنار کوهها و دره ها ، حجاریها و کتیبه هایی به خط میخی از زمان هخامنشیان تا دوره ساسانیان به جاست که برهان قاطعی برای این ایل به شمار می رود .

 

راولینسون آورده است که بسیاری از بختیاریها ، نسلهای متمادی اهل این ملک بوده و زبانی که تکلم می کنند شعبه ای از پهلوی قدیم می باشد و در جای دیگر می نویسد زبان بختیاری شباهت زیادی به زبان پهلوی ساسانی دارد .

 

در واقع راولینسون می نویسد بختیاریها با یک لهجه محلی ایرانی که معمولا به زبان لری معروف تکلم می کنند . این لهجه بدون اینکه لغات ترکی و عربی وارد آن شده باشد ، گونه ای از لهجه تحریف شده فارسی قدیم است که بختیاریها آن را حفظ کرده اند.

 

گرچه بیشتر پژ وهشگران بر اربطه زبان فارسی و گویش بختیاری تاکید ورزید ه اند ولی عموما تاثیرات زبان و گویشها بر یکدیگر را هم نادیده نگرفته اند :

 

گارثویت می نویسد گویش بختیاری رابطه نزدیکی با زبان فارسی دارد هر چند در قرون گذشته تعدادی اقوام عرب زبان و ترک زبان به کنفدراسیون بختیاریها ملحق گردیدند

 

تعدادی از شرق شناسان و زبان شناسان نیز اختلاط زبانی کرد ولر را مطرح نموده اند

 

جان لمبرت کرد شناس امریکایی آورده است

 

قبل از آغاز قرن بیستم هیچگونه تمایز اساسی بین زبان کردی و لری شناخته نشده بود

 

چنین به نظر می رسد که مستندات بیشتری در تایید قدمت و ریشه دار بودن گویش بختیاری و رابطه آن با زبان لری وجود دارد . امان الهی ضمن ذکر نقل قولی از اُرانسکی مبنی برا اینکه لهجه های تاتی، لری، بختیاری و اکثر گویش های محلی فاریس و لهجه کومزاری جزء زبانهای (لهجه های) ایرانی جنوب غربی شمرده می شوند اضافه نموده است که در بین این زبانها زبان لری نزدیکترین رابطه را با زبان فارسی دارد که این هر دو دنباله پارسی میانه هستند .

 

نهایتا این تعبیر قابل پذیرش است که گویش بختیاری اساسا گویشی ایرانی است و ریشه در زبان پهلوی دارد.اما این نکته نافی تغییر و تحولات در گویش ها و لهجه ها و چند شاخه شدن انها نمی باشد ، چنانکه در حال حاضر اختلاطی از لهجه ها و گویشها در مناطق همجوارز در استان چهار محال وبختیاری و حتی در میان بختیاریها قابل مشاهده است .

 

این اختلاط در نواحی بینابینی یعنی نقاطی که حد فاصل بختیاری ها و فارسی زبانها می باشد ، وضوح بیشتری داردکه این امر تحت تاثیر عوامل متعددی است که به ان اشاره خواهد شد ولی در هر صورت مرزهای عمده زبان شناختی حالت ذهنی دارد با زبان و برمبرژه برای گویش گیلکی ۴ لهجه رشتی، لاهیجانی، گالشی،شرقی قائل شده اند که نشان از آن دارد که اختلاط و تنوع لهجه ها در مناطق و استانهای دیگر قابل مشاهده بوده و واقعیت دارد.

 

عوامل تغییر و تحول در گویش بختیاری در کتاب آنزان به طور مشروح ذکر شده است :

 

گویش بختیاری در زبان پهلوی ریشه دارد هر چند تحت تاثیر زبانها و گویشهای دیگر قرار گرفته است ، از طرفی زبان فارسی،( زبان رسمی کشور) را نیز نباید نادیده گرفت .

 

رشد و گسترش صنعت و مهاجرت روستاییان و عشایر به مناطق شهری و توسعه ارتباطات و آموزس و سواد آموزی سبب شده است تا واژگان زیادی از فارسی و حتی زبانهای دیگر وارد گویش بختیاری شود و نوعی اختلاط زبانی را پدید آورد و احتمالا زمینه ساز محدود شدن قلمرو آن گردد.

 

با این وصف باید انتظار داشت گویش بختیاری با زبان فارسی انطباق بیشتری پیدا کند . کتاب آنزان تحت عنوان تداخل زبانی و تاثیر پذیری متقابل چنین توضیح داده است : بختیاریها از غرب با اهالی دزفول و شوشتر و اعراب همجوارند .

 

از جنوب با اعراب و ساکنان کهکیلویه و بویر احمد در تماس هستند . از شرق با ترک زبانان حوالی سمیرم و از شمال با فارسها ، ترکها ، گرجی ها و لر های لرستان در تماس می باشند . همه این عوامل به علاوه وسعت بختیاری و موانع طبیعی سبب شده تا دهها لهجه قابل تشخیص باشد ، و گاه در روستاهای کنار هم ، تفاوت گویشی مشاهده گردد و در میان اعضای یک طایفه چند لهجه وجود داشته باشد.

 

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]